Hanefî mezhebinin fetvalarıyla meşhur fıkıh âlimlerindendir. Adı, Hasan b. Mansûr’dur. Bugün Kırgızistan sınırları içerisinde bulunan Mâverâünnehir’de, Fergana yakınlarındaki Özkent (Özcend) şehrindendir. Bir ulemâ ailesine mensup olup Kâdîhan lakabıyla tanınmıştır. Doğum tarihi bilinmemektedir. Vefâtı 15 Ramazan 592 (12 Ağustos 1196) tarihindedir.
Mergînânî’den ders aldı. Diğer hocaları arasında Ebû İshak İbrahim ve dedesi Mahmud el-Uzcendî’nin adları geçmektedir. Hocalarının zinciri İmam-ı Azam Ebu Hanife’ye ulaşır. Kemal Paşazâde, Tabakât’ında Kâdîhan’ın “Müctehid fi’l-mesele” olduğunu yazmıştır.
Eserlerinden bize intikal edenler olduğu gibi sadece isimleri ulaşanlar da vardır. Eserleri:
1. Fetâvâ Kâdîhân (el-Fetâva’l-Hâniyye); Hanefî mezhebinin en muteber ve çok kullanılan fıkıh kitaplarından biridir. Hayatta sıkça rastlanan meselelere ağırlık vermiştir. Kâtib Çelebi eserin yazılmasına 10 Muharrem 578 (16 Mayıs 1182) Çarşamba günü başlandığını belirtmektedir. İlmî kıymeti, üslûbunun güzelliği ve özlü muhtevası ile çok tutulan, daha sonraki eserlerde ve el-Fetâva’l-Hindiyye’de sık sık anılan Fetâvâ Kâdîhân’ın çeşitli baskıları yapılmıştır.
2. Şerhu’l-Câmi’i’s-Sağir; İmâm Muhammed b. Hasan eş-Şeybânî’nin, Hanefî mezhebinin ilk temel kaynaklarından el-Câmi’u’s-Sağîr’in mühim şerhlerinden biridir.
3. Şerhu’z-Ziyâdât; İmam Muhammed eş-Şeybânî’nin eserlerinden ez-Ziyâdât’ın şerhidir.
Kâdîhan’ın ayrıca el-Emâlî, el-Mehâdır, Şerhu Edebi’l-Kâdî li’l-Hassâf, Şerhu’l-Câmii’l-kebîr ve el-Vâkîât adlı eserleri vardır.
ALLÂME KÂDÎHAN MERHUM
Mayıs 21, 2012